Έφυγε από τη ζωή ο μεγάλος Ζακυνθινός χοροδιδάσκαλος Άγγελος Βισβάρδης

Σπύρος Μαρίνος Αγγελος Βισβάρδης

Ένας σπουδαίος Ζακυνθινός, ένας άνθρωπος του πολιτισμού, ένας μεγάλος χοροδιδάσκαλος, ο ΑΓΓΕΛΟΣ ΒΙΣΒΑΡΔΗΣ – ΜΟΥΡΓΕΣ έφυγε από τη ζωή. Άνθρωπος με μεράκι, αφοσίωση και αγάπη για τη Ζάκυνθο, ο Άγγελος Βισβάρδης, έγραψε τη δική του ιστορία στον πολιτισμό της Ζακύνθου, με την απόφασή του να ιδρύσει, το 1964, το χορευτικό συγκρότημα «Φιόρο του Λεβάντε».

Η πρώτη εμφάνιση του «Φιόρου», στην πλατεία Σολωμού, πριν την επίσημη ίδρυσή του, 1963.

Το «Φιόρο του Λεβάντε», με λαϊκούς χορευτές και οργανοπαίχτες, στο προαύλιο του 1ου Γυμνασίου, 1969.

Τo κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΣΤΙΓΜΈΣ της εφημερίδας ΗΜΕΡΑ, το 2014 στο αφιέρωμα που επιμελήθηκε η Ντιάνα Χαικάλη, για τον δάσκαλο Αγγελο Βισβάρδη και το χορευτικό συγκρότημα που ο ίδιος ίδρυσε το ΦΙΟΡΟ ΤΟΥ ΛΕΒΑΝΤΕ…

Όταν ένας άνθρωπος γράφει ιστορία…

.
Άγγελος Βισβάρδης, διάσωση και καταγραφή των παραδοσιακών χορών της Ζακύνθου και «Φιόρο του Λεβάντε» είναι έννοιες ταυτόσημες στη Ζάκυνθο.
Άνθρωπος, με όνειρα, μεράκι, αφοσίωση και αγάπη για τη Ζάκυνθο, ο Άγγελος Βισβάρδης, έγραψε τη δική του ανεξίτηλη ιστορία στον πολιτισμό της Ζακύνθου, με την απόφασή του να ιδρύσει, το 1964, το συγκρότημα «Φιόρο του Λεβάντε».
Πρωταρχικός στόχος του ήταν η συστηματική έρευνα για την καταγραφή των παραδοσιακών χορών και τραγουδιών του νησιού από μαρτυρίες παλαιότερων ζακυνθινών, κατορθώνοντας να διασώσει ξεχασμένους χορούς της λαϊκής μας παράδοσης, όπως την «Άμοιρη» και τον «Γιαργητό», μεριμνώντας, ταυτόχρονα, για τη διδασκαλία τους στους μαθητές του, οι οποίοι υπήρξαν πάντοτε πιστοί και αφοσιωμένοι σύντροφοί του στο μαγικό του ταξίδι.
Ό,τι και να γράψει κανείς για τον υπέροχο Άγγελό μας, είναι λίγο, για να περιγράψει την προσφορά του στη Ζάκυνθο. Το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε είναι να τον ευγνωμονούμε για όσα μας χάρισε, ελπίζοντας ότι και η Ζάκυνθος θα τον τιμήσει όπως του αξίζει.

Ο Άγγελος Βισβάρδης, πρωτοχορευτής στο «Γιαργητό», στους Πανερωπαϊκούς Αγώνες της Αθήνας, 1969.

Είσοδος του συγκροτήματος στο Καλλιμάρμαρο Στάδιο, Πανευρωπαϊκοί Αγώνες, Αθήνα, 1969.

Άγγελος Βισβάρδης: «Η μεγαλύτερη ανταμοιβή μου είναι η διαιώνιση της λαϊκής μας παράδοσης»!

Οι εθνικοί μας χοροί, όπως θέλει η ελληνική παράδοση, αρχίζουν από την ελληνική μυθολογία, όπου η κόρη της Γης και του Ουρανού, Ρέα, δίδαξε στους Έλληνες το χορό.
Το πρώτο μυθικό κατόρθωμα των Αρχαίων Αθηναίων, η νίκη του Θησέα στην Κρήτη, γίνεται θέμα χορού και λείψανά του βρήκαμε και διασώσαμε ακόμα και στη Ζάκυνθο με το μοναδικό και με απέραντη λαογραφική αξία Γιαργητό μας ή χορό του Θησέα.
Μέσα από τους στίχους του Ομήρου φαίνεται ότι ο χορός έχει πάρει καθολικότερη μορφή και δεν είναι πια μόνο ερωτικό παιχνίδι ή πολεμική έκφραση. Στην κλασική εποχή διακόσιοι διάφοροι χοροί καλύπτουν όλες τις κοινωνικές εκδηλώσεις των Ελλήνων και έτσι γνωρίζει και ο χορός τότε τη χρυσή του εποχή.
Ο Σοφοκλής, νέος, φέρνει το χορό των εφήβων για να γιορτάσουν τη νίκη στη Σαλαμίνα, ενώ ο Πυρρίχιος χορός, καρδιές εμψυχώνει και ψυχές ανασταίνει.
Ο χριστιανισμός διατηρεί την αρχαία παράδοση στις κυριότερες θρησκευτικές τελετές και μυστήρια, όπως στη βάπτιση και στο χορό των νεονύμφων. Έτσι οι χοροί και τα τραγούδια μας, οι παραδόσεις και οι θρύλοι μας, τα ήθη και τα έθιμά μας, όλα τα ζωντανά παραδοσιακά στοιχεία του ελληνισμού, περνούν από γενιά σε γενιά, από τα μαρμαρένια αλώνια των Ακριτών στους Αρματολούς και Κλέφτες και το ηρωικό 1821.
Οι εθνικοί μας χοροί και τα τραγούδια έφτασαν αναλλοίωτα με την ίδια έκφραση, στάση και κίνηση, σαν ιερή παρακαταθήκη των Ελλήνων σ’ εμάς, τους νεότερους συνεχιστές της φυλής και σήμερα σ’ όλες τις γιορτές, στο γάμο και ιδιαίτερα στο πανηγύρι στήνεται ο χορός, στους ήχους των λαϊκών μας οργάνων.
Απαλοί, εκφραστικοί, με ποικιλία ρυθμών και αρμονία, αποτελούν πραγματική υψηλή τέχνη και μας θυμίζουν τα υπερήφανα βουνά και τα γραφικά ακρογιάλια της Ελλάδας.
Όπως ακριβώς μας λέει ο Όμηρος για τον «Όρμο» στην περιγραφή της ασπίδας του Αχιλλέα, όπου παλικάρια και παρθένες πολύφερνες χορεύουν, πιασμένοι από τον καρπό, σε σχήμα που θυμίζει ήρεμο ελληνικό λιμάνι και που δεν είναι άλλος από τον Καλαματιανό μας.
«Ένθα μεν ηϊθεοι και παρθένοι αλφεσίβοιαι ωρχεύντ’ αλλήλων επί καρπώ χείρας έχοντες» (Ομήρου Ιλιάδα, στίχος 593).
Γι’ αυτό η προσπάθειά μας γύρω από τους εθνικούς μας χορούς, τη διάσωση, τη διδασκαλία και την προβολή τους είναι επίμονη και αποδεικνύουμε τη συνέχεια της φυλής μας, διατηρούμε την εθνική μας ταυτότητα και δίνουμε την ευκαιρία στην ελληνική νεολαία να τραφεί με τις ίδιες ωραιότατες ελληνικές παραδόσεις.
Έτσι κι εγώ ως καθηγητής Φυσικής Αγωγής, όπου υπηρέτησα, δηλαδή στα Δημοτικά Σχολεία της πόλεως Ζακύνθου επί τέσσερα χρόνια, στο Γυμνάσιο Καλαμπάκας, στο Γυμνάσιο Κρεστένων και από το 1963 στο Γυμνάσιο Ζακύνθου, εδίδαξα με ιδιαίτερη επιμέλεια, εκτός από τον κλασικό αθλητισμό, τους ελληνικούς χορούς και ιδιαίτερα τους ζακυνθινούς και πέτυχα να διασώσω ό,τι είχε απομείνει.
Τότε ακριβώς ίδρυσα το Χορευτικό Συγκρότημα Ζακύνθου «Το Φιόρο του Λεβάντε» και πετύχαμε ν’ αγαπήσουν όλα τα ζακυνθινόπουλα τους ελληνικούς χορούς.
Σήμερα, κοντά στο «Φιόρο του Λεβάντε» και σε πολλά άλλα χορευτικά συγκροτήματα του νησιού, χορεύει όλη η Ζάκυνθος ελληνικούς χορούς.
Μέσα από το πλήθος των νέων που περάσανε από το Συγκρότημα, δύο νέοι χορευτές, μαθητές μου, ο Λάμπρος Καπνίσης και ο Θανάσης Λυμούρης συνεχίζουν με μεγάλη επιτυχία τη διδασκαλία των χορών μας και συγκεντρώνουν γύρω από το «Φιόρο του Λεβάντε» ένα πλήθος παιδιών, εφήβων, νέων και μεγαλύτερων, που αγαπάνε το χορό και διαιωνίζουν τη λαϊκή παράδοση.
Αυτό είναι ουσιαστικά για μένα η μεγαλύτερη ανταμοιβή.

Η προσφορά του Άγγελου Βισβάρδη στον πολιτισμό της Ζακύνθου είναι ανεκτίμητη και θα χρειαζόταν βιβλίο, ώστε να αναλυθούν όλες οι πτυχές της πολύχρονης και πρωτοποριακής δράσης του. Η πολύτιμη σύντροφος της ζωής του Σόνια Στραβοπόδη – Βισβάρδη λέει για τον Αγγελό της:

Σόνια Βισβάρδη (σύζυγος του Αγγελου): «Το Φιόρο του Λεβάντε είναι το τρίτο μας παιδί»!

Ο Άγγελος Βισβάρδης ήταν και είναι ένας «έφηβος» που εξακολουθεί να ονειρεύεται. Η ζωή μαζί του ήταν περιπετειώδης αλλά και ενδιαφέρουσα. Σοβαρή και στις χαρές και στις λύπες της. Το κέντρο του ενδιαφέροντός του ήταν πάντα η ελληνική παράδοση και ιδιαίτερα οι λαϊκοί χοροί της Ζακύνθου. Εδώ είχαμε ένα κοινό σημείο, λόγω σπουδών και εξαιτίας αυτού μπόρεσα να τον καταλάβω (στο πανεπιστήμιο Αθηνών είχα καθηγητή τον Γεώργιο Μέγα, μεγάλο λαογράφο και βοηθό του Νικ. Πολίτη, που μας έμαθε να αγαπάμε και να εκτιμάμε απεριόριστα τη λαϊκή παράδοση).
Ο Άγγελος δημιούργησε και φρόντισε όσο τίποτε άλλο «Το χορευτικό συγκρότημα Φιόρο του Λεβάντε», που είναι το πιο αγαπημένο του παιδί. Για το «Φιόρο» του διέθεσε ό,τι καλύτερο μπορούσε, χρόνο, κόπο και χρήμα. Μαζί μ’ αυτό το «τρίτο παιδί» χαρήκαμε και πονέσαμε, περάσαμε τις δύσκολες μέρες της Επταετίας και ο Άγγελος είχε την ευκαιρία να γνωρίσει τον κόσμο, σε Ευρώπη και Αμερική.
Εγώ ελάχιστες φορές ακολούθησα τα ταξίδια του. Ίσως η πιο σημαντική ήταν το ταξίδι στη Λευκάδα το 1967, στις γιορτές Λόγου και Τέχνης, που ο Άγγελος χόρεψε εξαιρετικά το Γιαργητό.
Θέλω ακόμη να σημειώσω ότι ο Άγγελος Βισβάρδης, αθλητής από μικρός, υπηρέτησε τον κλασικό αθλητισμό, τις αθλοπαιδιές, και την κολύμβηση. Μαζί του έμαθα κι εγώ να τ’ αγαπώ, να τα παρακολουθώ ζωντανά ή στην τηλεόραση και να τ’ απολαμβάνω. Μαζί παρακολουθήσαμε, επίσης, δύο ημέρες κλασσικό αθλητισμό στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας, το 2004, στο Ολυμπιακό Στάδιο, εξαιρετικές στιγμές, «μια φορά για μια ζωή».
Εύχομαι οι συνεχιστές του «Φιόρου» να σταθούν κοντά στην παράδοση, να μην τους ξεγελάσουν τα πολλά «στολίδια» και να μείνουν απλοί και ωραίοι, όπως είναι οι ελληνικοί χοροί.

Το «Φιόρο του Λεβάντε», πλατεία Σολωμού, 1980

Αρχαία Ολυμπία 1970

Αρχαία Ολυμπία 1970

11.Ο Αντώνης Βεζιρτζής, στην «Άμοιρη», χορός της Ένωσης Ζακυνθίων, Αθήνα, 1968. Διακρίνονται από αριστερά, Ζανέτ Τουρκάκη, Α. Γούλιαρης, Ντάνα Τουρκάκη,

Τη βαθιά λύπη τους, τα θερμά τους συλλυπητήρια αλλά και τα “ευχαριστώ” εξέφρασαν οι χορευτικοί σύλλογοι της Ζακύνθου αλλά και άνθρωποι που τον γνώριζαν και διδάχτηκαν από αυτόν, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

Το χορευτικό συγκρότημα «Φιόρο του Λεβάντε» ενέπνευσε γενιές Ζακυνθινών και ο ίδιος έμαθε χορό πάρα πολλά Ζακυνθινόπουλα.

Εκφράζουμε τα θερμά μας συλλυπητήρια στην οικογένειά του…

Ευχαριστούμε Δάσκαλε… Καλό ταξίδι…

Εκδήλωση στο υπαίθριο Δημοτικό θέατρο για τα 50 χρόνια ζωής του συγκροτήματος “Φιόρο του Λεβάντε”. Τον βράβευσαν ο τότε Δήμαρχος Ζακύνθου, Παύλος Κολοκοτσάς και ο Αντιδήμαρχος, Αντώνης Αντίοχος-Μπαλιακράς, ( ο οποίος έφυγε πριν από λίγες μέρες από τη ζωή) για την προσφορά του στον πολιτισμό της Ζακύνθου.

2017. Βράβευση με ειδικό Δίπλωμα από το Κέντρο Ελληνικής Μουσικής, στο πλαίσιο σεμιναρίου με θέμα την εισαγωγή στην ελληνική δημοτική και αστική λαϊκή μουσική που πραγματοποιήθηκε στο Μουσικό.

ΔΕΙΤΕ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΦΗΜ. “ΗΜΕΡΑ” ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΎ “ΣΤΙΓΜΕΣ” ΣΤΟΝ ΑΓΓΕΛΟ ΒΙΣΒΑΡΔΗ

Πενήντα χρόνια Φιόρο του Λεβάντε – Όταν ένας άνθρωπος γράφει ιστορία

Κέντρο Ελληνικής Μουσικής & Τραγουδιστάδες – Δίδαξαν την παραδοσιακή μουσική και βράβευσαν παλαίμαχους