Γιατί «πνίγηκε» το νησί | Άρθρο του καθηγητή του Τμ. Περιβάλλοντος του Ιονίου Παν/μίου Αν. Καλημέρη στην ΗΜΕΡΑ

1. Το αίτιο της κακοκαιρίας

Το επεισόδιο των έντονων καταιγιδοφόρων βροχοπτώσεων που εκδηλώθηκαν απο το το πρωί της Τετάρτης 25/1 μέχρι το πρωί της Πέμπτης 26/1 στην νοτιοδυτική Ελλάδα και έπληξαν με ιδιαίτερη σφοδρότητα την Ζάκυνθο (όπου συνολικά καταγράφηκαν και τα μεγαλύτερα ύψη βροχόπτωσης Πανελλαδικά) κυρίως προέκυψε απο επίμονη μεταφορά σχετικά θερμών –για την εποχή- αεριων μαζών απο την Λιβύη προς το Ιόνιο, σε μια περίοδο που όλη η δυτική και κεντρική Μεσόγειος καθώς και τα Βαλκάνια καλύπτονταν ήδη απο αρκετά ψυχρότερες αέριες μάζες, όπως φαίνεται και στην Εικόνα 1. Η ορογραφία των ακτών της δυτικής Ελλάδας και η οροσειρά της Πίνδου βοήθησαν αποφασιστικά ώστε αυτό το ρεύμα θερμού και υγρού άερα να περιοριστεί για αρεκτές ώρες στην Επτανησιακή ζώνη και να οργανώσει το υπόβαθρο ισχυρών καταιγιδοφόρων βροχών που ακολούθησαν. Ταυτόχρονα, στα δυτικά των νησιών σχηματίστηκε και εντάθηκε μετωπικό βαρομετρικό χαμηλό που παρέμεινε στην περιοχή σχεδόν στάσιμο μέχρι το πρωί της Πέμπτης 26/1, διαμορφώνοντας έτσι χρονικά επίμονα και ισχυρά καταιγιδοφόρα επεισόδια, ιδιαίτερα στην Ζάκυνθο και νοτιότερα, κατά μήκος του Κυπαρισσιακού κόλπου, της νότιας και δυτικής Πελοποννήσου, απο αργά το βράδυ της Τετάρτης 15/1 όσο -και κυρίως- μέχρι και τις πρώτες ώρες της Πέμπτης 26/1. Σε αυτό ακριβώς το διάστημα κορυφώθηκε και η ένταση βροχοπτώσεων που δέχθηκε η Ζάκυνθος, ιδιαίτερα δε, στο νότιο και πεδινό τμήμα της.

2. Η πλημμυρική βροχόπτωση στην Ζάκυνθο

Όπως φαίνεται και στην Εικόνα 2 που δείχνει την εξέλιξη της ραγδαιότητας της βροχόπτωσης (ρυθμού βροχόπτωσης ανά λεπτό) σε έναν απο τους σταθμούς του Τμήματος Περιβάλλοντος του Ιονίου Πανεπιστημίου στην Ζάκυνθο (περιοχή αεροδρομίου), ο μεγαλύτερος όγκος βροχής παρασχέθηκε απο τις 10:00 το βράδυ της Τετάρτης μέχρι τις 03:00 την νύκτα, σε τριά διακριτά επεισόδια. Το δεύτερο απο αυτά, που εκδηλώθηκε μεταξύ 23:30 και 01:00, απέδωσε το μεγαλύτερο ύψος βροχής, αλλά όμως το τρίτο (που εκδηλώθηκε μεταξύ 02:30 και 03:00) ήταν το πλέον καθοριστικό για τα πλημμυρικά φαινόμενα που ακολούθησαν (ιδιαίτερα στην πόλη), καθώς χαρακτηριζόταν απο αρκετά υψηλή ραγδαιότητα.

Εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι στην διάρκεια όλου του φαινομένου (δηλαδή από το πρωί της Τετάρτης μέχρι το πρωί της Πέμπτης), τόσο στην πεδιάδα Ζακύνθου όσο και στην πόλη καταγράφηκαν από 195 mm ως 200 mm βροχής από τους αντίστοιχους σταθμούς του Ιονίου Πανεπιστημίου (δίκτυο ionianweather). Επιπλέον, 142 mm καταγράφηκαν στον Αγαλά, περίπου 95 mm στο Σκινάρι, και σχεδόν 160 mm στον σταθμό του Εθνικού Αστεροσκοπείου στο Σαρακηνάδο (αξίζει εδώ να αναφερθεί οτι η λειτουργία του δικτύου σταθμών του Ιονίου Πανεπιστημίου σε όλα τα Επτάνησα υποστηρίζεται απο την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων δια μέσω του έργου “ΛΑΕΡΤΗΣ”, στο οποίο, μεταξυ άλλων, συμμετέχει και το Πανεπιστήμιο Αθηνών). Η εξέλιξη της βροχόπτωσης στην πόλη Ζακύνθου ήταν παρόμοια με εκείνη της Εικόνας 1, και δυστυχώς οδήγησε σε πλημμυρικά φαινόμενα διάφορες περιοχές της πόλης κυρίως δε για μια ακόμα φορά την Αγία Τριάδα.

3. Κλιματικά στοιχεία βροχόπτωσης Ιανουαρίου στην Ζάκυνθο

Το μεγαλύτερο απο τα προαναφερόμενα ύψη βροχής, των 200 mm που καταγράφηκε στον σταθμό αεροδρομίου (αλλά και εκείνο των 195 mm της πόλης) αποτελούν ύψη ρεκόρ για 24-ωρη βροχόπτωση τον μήνα Ιανουάριο στην Ζάκυνθο, τόσο για την περίοδο απο το 1957 και μετά (που υπάρχουν λεπτομερείς μετρήσεις της ημερήσιας βροχόπτωσεις απο την ΕΜΥ) όσο και για την περίοδο 1887 – 1931 (που υπάρχουν αντίστοιχες μετρήσεις απο το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών). Το προηγούμενο μεγαλύτερο ημερήσιο ύψος βροχής (165 mm) είχε σημειωθεί στις 28/1/1961 και είχε καταγραφεί στον τότε σταθμό της ΕΜΥ στην πόλη Ζακύνθου.

Σε ότι αφορά το μηνιαίο ύψος βροχής Ιανουαρίου στην Ζάκυνθο, ο μέσος της τελευταίας 30-ετίας ανέρχεται σε 125 mm, ενώ εκείνος των τελευταίων 130 ετών

ανέρχεται σε 136 mm. Αυτό σημαίνει οτι μόνο και μόνο στο 24-ωρο επεισόδιο βροχόπτωσης της 25-26/1/2023, έπεσε κατά 1,6 φορές περισσότερη βροχή απότι συνήθως καταγράφεται σε ολόκληρο τον Ιανουάριο. Παρόλα αυτά, το μεγαλύτερο ύψος βροχής Ιανουαρίου που έχει καταγραφεί απο τον σταθμό της ΕΜΥ στην Ζάκυνθο εντός της τελευταίας 50-ετίας, ανέρχεται σε 286 mm. Όμως, ο Ιανουάριος του 1917 ήταν ο πλέον βροχερός στην περίοδο ενόργανων καταγραφών της βροχόπτωσης στην Ζάκυνθο, καθώς τότε, το μηνιαίο ύψος βροχής είχε φτάσει τα 380 mm. Τέλος, μια ημέρα πριν το τέλος του φετινού Ιανουαρίου το μηνιαίο ύψος βροχής στους σταθμούς Ζακύνθου, κυμαίνεται μεταξύ 160 mm και 277 mm, γεγονός που σημαίνει οτι αντίθετα προς τους βροχοφόρους μήνες που προηγήθηκαν (Οκτώβριο – Δεκέμβριο) ο φετινός Ιανουάριος αφενός έχει ξεπεράσει το τυπικό (μέσο) ύψος βροχής κατά 2,2 φορές, αφετέρου έχει πλησιάσει πολύ κοντά στο μέγιστο μηνιαίο ύψος βροχής των τελευταίων 50 ετών.