Το μήνυμα της Αντιπεριφερειάρχη Κ. Μοθωναίου για την Ημέρα μνήμης των Ελλήνων Εβραίων μαρτύρων και ηρώων του Ολοκαυτώματος (φωτο)
Σήμερα Παρασκευή 27 Ιανουαρίου, εορτάζεται η ημέρα μνήμης των Ελλήνων Εβραίων μαρτύρων και ηρώων του Ολοκαυτώματος, που έχασαν τη ζωή τους στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και παράλληλα, εξαίρεται ο ηρωισμός των Χριστιανών Ελλήνων, που με κίνδυνο της ζωής τους στην κατεχόμενη Ελλάδα, έσωσαν πολλούς Εβραίους συμπολίτες τους από βέβαιο θάνατο.
Στο μήνυμα της για την ημέρα, η Αντιπεριφερειάρχης Ζακύνθου, Κ. Μοθωναίου, αναφέρει: “Με αφορμή τον επίσημο εορτασμό, που έλαβε χώρα την 27η Ιανουαρίου στον Άγιο Χώρο της Συναγωγής Σαλώμ στη Πόλη της Ζακύνθου, της ημέρας μνήμης των Ελλήνων Εβραίων μαρτύρων και ηρώων του Ολοκαυτώματος, που έχασαν τη ζωή τους στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και τον ηρωισμό των Χριστιανών Ελλήνων, που με κίνδυνο της ζωής τους στην κατεχόμενη Ελλάδα, έσωσαν πολλούς Εβραίους συμπολίτες τους από βέβαιο θάνατο, θεωρείται αναγκαία μια ιστορική αναδρομή για πνευματική αφύπνιση και κοινωνική ευαισθητοποίηση.
Η μόνη Εβραϊκή κοινότητα της κατεχόμενης από τα στρατεύματα του Άξονα Ευρώπης, η οποία δεν απώλεσε ούτε ένα μέλος της ήταν εκείνη της Ζακύνθου. Για το μοναδικό αυτό γεγονός αποτίουμε φόρο τιμής στην κοινωνία του νησιού μας, η οποία τήρησε μια στάση που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ηρωική, επιχειρώντας να προστατεύσει ένα τμήμα του πληθυσμού που φαίνεται ότι θεωρούσε αναπόσπαστο τμήμα της.
Η Εβραϊκή Κοινότητα στο νησί μας υπήρξε άρρηκτα συνδεδεμένη με την νεώτερη ιστορία της Ζακύνθου. Μετά τις διώξεις των από Ισπανία και Γαλλία καταφεύγουν στη Βενετσιάνικη επικράτεια, η οποία εκτιμά τις εμπορικές τους δραστηριότητες, χωρίς να ενδιαφέρεται για θρησκευτικές διαφορές. Από τις 30 μόλις οικογένειες που, για πρώτη φορά, καταγράφονται στο νησί το 1522, η Εβραϊκή Κοινότητα φτάνει να αριθμεί 2.000 μέλη το 1790 και να συντηρεί δύο Συναγωγές. Κατά την κατοχή, σε αντίθεση με τις κοινότητες άλλων ελληνικών πόλεων (Θεσσαλονίκη, Αθήνα, Κέρκυρα, κοκ), εκείνη της Ζακύνθου είναι ολιγάριθμη και τα μέλη της ασχολούνται, κατά κύριο λόγο, με χειρωνακτικά επαγγέλματα. Τα μόλις 275 μέλη της αλλά και η απουσία κοινωνικών διαφορών είναι παράγοντες που καθιστούν ευκολότερη την απόκρυψη και προστασία των ανθρώπων αυτών.
Χωρίς να μπορεί να γίνει σύγκριση με τους οργανωμένους διωγμούς και απελάσεις που σημειώθηκαν σε άλλα Ευρωπαϊκά κράτη, η ζωή των Εβραίων στο νησί της Ζακύνθου αντιμετώπισε περιορισμούς, απαγορεύσεις, βιαιότητες και λεηλασίες εις βάρος τους, οι οποίες ήταν σποραδικές και παροδικές και οφείλονταν σε εξάρσεις θρησκευτικής μισαλλοδοξίας. Πολύ εύστοχα σημειώνει ο Σπυρίδων Δε Βιάζης “η σύνεσις της ευφρονούσης {ζακυνθινής} κοινωνίας επανέφερε την τάξιν και οι Εβραίοι επανήρχοντο εις την εύνοιαν του λαού”. Από τις αρχές του 20ου αιώνα οι εντάσεις μεταξύ Χριστιανών και Εβραίων στη Ζάκυνθο έπαυσαν να υφίστανται με αξιοσημείωτη τη στάση των τοπικών πνευματικών δημιουργών, οι οποίο μέσω των σημαντικών έργων τους καταδικάζουν αυστηρά τις αντισημιτικές συμπεριφορές. Έτσι το ζακυνθινό κοινό «διαπαιδαγωγείται» ώστε να αντιμετωπίζει την Εβραϊκή Κοινότητα ως μέρος αναπόσπαστο της τοπικής κοινωνίας.
Το Νοέμβριο του 1943, ο Δήμαρχος Λούκας Καρρέρ, κλήθηκε από την Γερμανική Διοίκηση να παραδώσει τα στοιχεία των Εβραίων κατοίκων του νησιού. Ο Δήμαρχος, σε συνεργασία με τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο, ακολουθώντας παρελκυστικές τεχνικές, κατόρθωσαν αρχικά να δώσουν χρόνο στα 275 μέλη της κοινότητας ώστε να βρουν καταφύγιο σε διάφορα σπίτια, τόσο της πόλης, όσο και κυρίως των χωριών. Όταν η γερμανική πίεση συνεχίστηκε, Δήμαρχος και Μητροπολίτης παρέδωσαν, τελικά, τον περίφημο κατάλογο, ο οποίος περιλάμβανε δύο μόνον ονόματα, τα δικά τους. Η ομοψυχία της ζακυνθινής κοινωνίας της πόλης και των χωριών στην υποστήριξη του εγχειρήματος, ο μικρός αριθμός και η ελάχιστη οικονομική ισχύς της εβραϊκής κοινότητας, η όχι ιδιαίτερα φανατισμένη διάθεση της τοπικής γερμανικής διοίκησης, η οποία φαίνεται ότι αφέθηκε να επηρεαστεί και να κατευναστεί από εξέχοντα μέλη της ζακυνθινής κοινωνίας του καιρού της, όπως ο συγγραφέας Διονύσιος Ρώμας και ο βιομήχανος Ευάγγελος Αγγελόπουλος, είναι οι βασικότεροι λόγοι για τους οποίους η ζακυνθινή «ανταρσία» επέτυχε.
Στην αποτίμηση του Γρηγορίου Ξενόπουλου για το έργο του «Ραχήλ», συνοψίζεται με έναν ωραίο πρωθύστερο τρόπο η στάση των Ζακυνθινών απέναντι στους Εβραίους συμπολίτες τους: “Το έργο δεν είναι γραμμένο, ούτε από εβραϊκής, ούτε από χριστιανικής απόψεως. Η εβραϊκή οικογένεια, την οποία παρουσιάζω εν διωγμώ εις την “Ραχήλ”, δεν είναι απλώς μια εβραϊκή οικογένεια, είναι η φυλή εν γένει, πάσα φυλή, παν έθνος”.
