Ο Ερασίμολπος σχολιάζει: «Salvatores dei»

Τις προάλλες, για μία ακόμη φορά, ξεφύλλισα την Ασκητική του Καζαντζάκη. Το “κατά Καζαντζάκην Ευαγγέλιο”, για μερικούς από μας! Παρατήρησα ότι κάτω από τον ελληνικό τίτλο είναι η φράση “Salvatores dei”, δηλαδή οι σωτήρες του Θεού. Φαίνεται πως ο Δάσκαλος εννοούσε ότι όπως ο άνθρωπος έχει έμφυτη την ιδέα του Θεού, λόγω ανασφάλειας, έτσι κι ο Θεός δεν υφίσταται χωρίς τον άνθρωπο. Μία επαναστατική σκέψη, που αρχικά την πήρε στο Παρίσι επηρεασμένος από τον δάσκαλό του, τον Bergson. Κατά τον Bergson και τον Καζαντζάκη, ο άνθρωπος έχει μέσα του ένα ζωτικό θεϊκό στοιχείο ζωής, αλλά και θανάτου. Αυτή η θεϊκή ενέργεια δεν είναι στατική, αλλά εμπεριέχει έναν συνεχή αγώνα ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο, ανάμεσα στο Καλό και στο Κακό, που δεν τελειώνει ποτέ και είναι σημαντικό ο άνθρωπος να μην σταματάει να παλεύει, ώστε να υπερισχύσει η ζωή.
Άλλωστε, και άλλοι σημαντικοί άνθρωποι όπως ο Μάο Τσε Τουνγκ, τόνισαν τη σημασία του αδιάκοπου αγώνα για την επίτευξη ενός ιερού στόχου. Είναι ίσως αυτός ο στόχος η λύτρωση της ψυχής του ανθρώπου; Ο Καζαντζάκης προτείνει ότι η ανώτερη αρετή δεν είναι να είναι κάποιος ελεύθερος, αλλά ο συνεχής αγώνας για την ελευθερία. Έτσι, στην Οδύσειά του, αφού φτάσει στην Ιθάκη, πιστός στη δίψα του για περιπέτεια και αγώνα, φεύγει πάλι για μια νέα Οδύσσεια, για να μπορέσει τελικά να πει το περίφημο: “δεν ελπίζω τίποτα”. Γιατί όταν ο άνθρωπος ελπίζει δεν είναι ελεύθερος.
Μήπως όμως ο Καζαντζάκης έφτασε αυτό τον στόχο μόνο μετά τον θάνατό του και όχι όταν ζούσε; Εδώ έχουμε έναν απόηχο του μηδενιστικού στοιχείου της Ασκητικής που πηγάζει απο τον Νίτσε.